“Wie heeft er ooit te maken gehad met seksueel grensoverschrijdend gedrag?” Dat vroeg Jasmijn de Jong, studente en bestuurslid bij Leidse studentenvereniging Minerva, aan haar vriendinnen. Ze kwam erachter dat het voor bijna iedereen gold. Het is tekenend voor hoe vaak er seksueel grensoverschrijdend gedrag voorkomt onder studenten. En de gevolgen voor de personen die dit meemaken kunnen heftig zijn; zowel mentaal als fysiek. Om seksueel grensoverschrijdend gedrag te voorkomen, is het ‘Studentenpact seksueel grensoverschrijdend en seksueel geweld’ opgezet.
Tekst en beeld: EMMA
“Naast bestuurslid ben ik ook vertrouwenscontactpersoon voor de bijna 3.000 leden van onze vereniging”, vertelt Jasmijn. “In die functie hoor ik regelmatig verhalen van studenten van onze vereniging die iets hebben meegemaakt. Die verhalen grijpen me echt aan. Om te horen wat voor impact het heeft, maar ook de realisatie dat een plek die mij persoonlijk heel veel waard is niet voor iedereen een veilige plek blijkt te zijn”.
Studentenpact
Onafhankelijk Regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld Mariëtte Hamer maakte met een kerngroep bestaande uit verschillende studentenorganisaties en -verenigingen het Studentenpact seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Het pact bestaat uit dertig actiepunten die besturen van studentenorganisaties of studenten zelf naar kunnen handelen om de seksuele en sociale veiligheid van studenten te vergroten.
Cultuur veranderen
Reinier Nijman, ook bestuurslid van studentenvereniging Minerva in Leiden, is blij met het pact. “Het Studentenpact is een stappenplan waar besturen en studenten een voorbeeld aan kunnen nemen. Dit stappenplan moet ertoe leiden dat de cultuur binnen een studentenvereniging of de cultuur tussen studenten verandert. Dan gaat het over zaken als seksueel grensoverschrijdend gedrag op tijd kunnen signaleren en hoe je hierop kunt sanctioneren. Maar ook hoe je goede nazorg kunt bieden en hoe je makkelijker het gesprek kunt voeren over seksueel grensoverschrijdend gedrag. In het plan staan tips, bijvoorbeeld over het aanstellen van een vertrouwenspersoon binnen de vereniging of het organiseren van workshops of symposia over dit onderwerp.”
Het pact moet er volgens Reinier aan bijdragen dat de veiligheid van studenten in Nederland wordt vergroot. “De cijfers zijn echt heel hoog en als je kijkt naar de gevolgen voor mensen die seksueel grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt; die zijn soms levenslang.”
Wat is grensoverschrijdend gedrag?Bij de vraag wat seksueel grensoverschrijdend gedrag is, is de individuele grens het uitgangspunt. Als je op een seksuele manier benaderd wordt door een persoon die over jouw grens gaat, dan is dat seksueel grensoverschrijdend gedrag. Als jouw grens wordt overschreden is het belangrijk dat dat erkend wordt en je steun krijgt. Het gaat erom hoe de ‘ontvanger’ het ervaart. Wat voor de één onschuldig is, kan voor de ander als vervelend, ongewenst of intimiderend zijn. Seksueel grensoverschrijdend gedrag heeft allerlei uitingsvormen, het kan bijvoorbeeld gaan over direct fysiek contact, maar ook om bepaalde opmerkingen over seks of uiterlijk. Bij bepaalde vormen is het heel duidelijk waar de grens ligt, zoals gedrag dat in het Wetboek van Strafrecht staat. Voorbeelden daarvan zijn aanranding of verkrachting. |
Bewustwording
Het eerste onderwerp binnen het pact is bewustwording. Een belangrijk punt volgens Reinier en Jasmijn. Reinier: “Als je nieuw bent bij een vereniging, en er wordt niets gezegd over seksueel grensoverschrijdend gedrag en je maakt dan iets mee, dan kun je snel denken ‘dat hoort erbij.’ Maar als je als vereniging vanaf het begin af aan duidelijk maakt wat als grensoverschrijdend gedrag wordt beschouwd en dat je je daar over uitspreken mag, worden mensen zich ervan bewust. Dat is de eerste stap om het te voorkomen.” Daarnaast vinden Reinier en Jasmijn het belangrijk dat studenten weten dat ze een incident kunnen melden. Jasmijn: “Je wilt direct duidelijk maken dat, hoe vervelend zo’n gebeurtenis ook is, je het altijd kunt melden bij een vertrouwenspersoon. Je hoeft zoiets niet alleen te dragen en je hoeft je er niet voor te schamen. Dat is de boodschap die je niet alleen vanaf het begin moet meegeven, maar ook moet blijven herhalen.. Dan zien studenten dat je dit als studentenvereniging serieus neemt.”
Drempel verlagen
De studententijd is een periode waarin veel studenten gaan experimenteren, ook op seksueel vlak. Kan dat dan nog wel? Reinier: “Je moet zeker kunnen experimenteren, maar het moet niet de verkeerde kant opschieten. De enige regel die geldt is dat je niet over de grens van iemand anders gaat. Het gaat om experimenteren op een manier waarbij je je allebei veilig voelt.”
Daarbij is de studententijd volgens Reinier en Jasmijn juist een periode waarin je een onderwerp als seksueel grensoverschrijdend gedrag ter sprake kunt brengen. Reinier: ”In de vijf jaar dat je studeert, maken studenten een bijzondere tijd met elkaar door. Er worden innige vriendschappen opgebouwd, waardoor het makkelijker wordt om dit onderwerp met elkaar te bespreken. Door positieve ervaringen en het normaal te vinden en te weten hoe je er het gesprek over aan kan gaan, sta je straks ook sterker in je schoenen om het bijvoorbeeld in latere fases aan te kaarten. Bijvoorbeeld op de werkvloer. Of dit echt zo zal zijn, moeten we gaan zien, maar ik geloof wel dat het de drempel voor later verlaagt.”
Meedenken over het pact
Al in een vroeg stadium is Minerva door het team van Mariëtte Hamer gevraagd om mee te denken over het pact. Reinier: “We zijn er trots op en vinden het fijn dat we zo vroeg betrokken zijn geraakt. We waren al veel bezig met het onderwerp binnen de vereniging en ook binnen de studentenstad Leiden zijn er veel acties rondom het tegengaan van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Dan is het fijn om die kennis met anderen te delen, zodat niemand het wiel opnieuw hoeft uit te vinden.”
Jasmijn: “Een paar weken geleden hebben we een welzijnsweek georganiseerd waarin ook één dag in het teken stond van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Zo hebben we een workshop gehad van stichting Gelijkspel – die ook nauw betrokken is geweest bij de totstandkoming van het Pact. Deze stichting ontvangt subsidie vanuit het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en heeft vaker workshops bij ons gegeven. En die worden als heel nuttig ervaren. Gelijkspel laat op een leuke en speelse manier zien hoe je seksueel kunt experimenteren, maar daarbij wel rekening houdt met elkaars grenzen.”
Grensoverschrijdend gedrag melden
“Ook hebben we tijdens deze week het online meldkanaal TrusTool gelanceerd”, vervolgt Reinier zijn verhaal. “Door QR-codes te scannen die overal in ons gebouw hangen, kunnen studenten een melding van allerlei zaken doen, waaronder seksueel grensoverschrijdend gedrag. En als ze willen, kunnen ze gelijk een afspraak maken met één van onze interne of externe vertrouwenspersonen.” Jasmijn vervolgt: “Daarnaast hebben we alle eerstejaars gekoppeld aan een persoonlijke buddy. Dus als iemand iets overkomt en de drempel om dit te melden bij een vertrouwenspersoon is te hoog, dan kunnen ze contact opnemen met hun buddy.”
Cultuur en tradities
Mooie ontwikkelingen, maar Minerva is de oudste studentenvereniging van Nederland. Hoe verander je daarbinnen de lang bestaande cultuur en de eeuwenoude tradities? Reinier: “Mede door het pact zijn we ons gaan afvragen waarom we bepaalde tradities eigenlijk hebben”, legt Reinier uit. “Of dat nog iets van nu is en of we het kunnen aanpassen. Zo hebben we twee jaar geleden liederen herschreven waarin vrouwonvriendelijke en manonvriendelijke termen zaten. Daarnaast is het fijne aan een verenging dat je om de vijf jaar een volledig nieuwe studentenpopulatie hebt. Daardoor wordt het makkelijker om tradities te veranderen, want die studenten weten niet beter.”
“De volgende stap is dat het bespreekbaar maken van seksueel grensoverschrijdend gedrag”, aldus Jasmijn. “En dat het respecteren van elkaars grenzen het nieuwe normaal wordt. Daarom richten we ons ook veel op de eerstejaars. Maar iets het nieuwe normaal maken kost tijd en is niet binnen een jaar geregeld. Je moet constant aandacht vestigen op het onderwerp. Het pact helpt daarbij; niet alleen als naslagwerk, maar ook als constante herinnering om hiermee bezig te blijven.”
Aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweldSeksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld is een groot maatschappelijk probleem waarvoor in onze samenleving geen plaats is. Het kabinet wil grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld voorkomen en tegengaan. Daarom zet het kabinet in op een meerjarige brede aanpak met het Nationaal Actieprogramma Aanpak seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Het doel is seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld te voorkomen, te herkennen en aan te pakken, en hulp te bieden aan de slachtoffers. Mariëtte Hamer geeft als regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld het kabinet gevraagd en ongevraagd advies en is zelf actief in de aanpak als aanjager en boegbeeld van het maatschappelijke gesprek. |